Heerenveen, Gorredijk, Oldeboorn

Lang geleden was Zuidoost Friesland grotendeels een moerassig gebied, moeilijk begaanbaar en nauwelijks bewoonbaar. In die drassige laagtes ontstond over de eeuwen heen veen: een dikke laag samengeperste resten van planten en bomen. En dat veen bleek goud waard. Want toen men in de Middeleeuwen ontdekte dat je het gedroogd, als turf, goed kon gebruiken om vuur te stoken, werd turf dé brandstof voor verwarming in huizen en bakkerijen. De vraag naar turf nam snel toe, en met die vraag begon ook een heel nieuwe economische motor te draaien.

In de 16e eeuw zagen drie vermogende zakenlieden uit Holland hun kans schoon. Zij kochten grote stukken veengrond op en legden als de 'heeren van het veen' de basis voor wat we nu kennen als Heerenveen. Rond deze tijd begon de vervening van Zuidoost Friesland op grote schaal. Deze veenheren lieten het zware werk over aan ingehuurde arbeiders, die vaak onder erbarmelijke omstandigheden werkten en hun levensmiddelen tegen hoge prijzen bij hun werkgevers moesten inkopen. Het harde bestaan in deze regio werd uiteindelijk de voedingsbodem voor het socialisme.

Om de turf te kunnen vervoeren, groef men met schop en hand smalle watergangen: de vaarten en wijken. Vandaag de dag fiets je langs diezelfde waterwegen, die nu onderdeel zijn van de Turfroute. De route voert je langs de oude turfvaarten tussen Gorredijk, Aldeboarn en Heerenveen. Onderweg passeer je ook sporen van het roemrijke verleden van de veenheren. Zij verbleven in statige buitenhuizen, zogenaamde ‘states’, zoals de prachtige Crackstate in Heerenveen.

Gorredijk, ook wel 'de Poort van de Turfroute', speelde een sleutelrol in dit verhaal. Het dorp is letterlijk ontstaan dankzij de turfwinning. Waar vroeger turf werd opgeslagen, verhandeld en doorverkocht, vind je nu nog altijd historische handelspanden langs de Opsterlandse Compagnonsvaart. De komst van de Turfroute in de 16e eeuw gaf Gorredijk zijn eerste groeispurt, en het dorp groeide uit tot een belangrijke veenkolonie.

Een bijzonder symbool van die tijd ligt vandaag de dag nog regelmatig aan de kade in Gorredijk: het beurtschip de Tjerk Hiddes. Dit klassieke schip werd vroeger gebruikt om turf en andere goederen te vervoeren tussen dorpen en steden. De laatste schipper, Steffen van der Werf, inmiddels op hoge leeftijd, woont nog steeds in het dorp en heeft het schip vaak tegenover zijn huis liggen.

Stap op de fiets en volg de route van het veen, het water en de handel. Je trapt niet alleen door een prachtig landschap, maar ook door een verhaal dat nog altijd zichtbaar en voelbaar is in deze veenregio.