Zaandijk, Wormer, Landsmeer

Wist je dat de Zaanstreek het oudste industriegebied ter wereld is? Tussen 1575 en 1975 vormde dit gebied met in totaal ruim duizend (!) molens een heus industriepark. Op het hoogtepunt, in de Gouden Eeuw, stonden er maar liefst zeshonderd molens langs de Zaan. Ze produceerden van alles, van hout en papier tot specerijen en allerlei soorten olieën, en exporteerden deze producten de hele wereld over. Zonder de Zaanse molens was Nederland waarschijnlijk nooit zo'n grootmacht geworden!

De molens in de Zaanstreek werden aangedreven door windkracht. Dat was het werk van streekgenoot Cornelis Corneliszoon van Uitgeest, die in 1594 de krukas uitvond. Die innovatie maakte het mogelijk om de horizontale windrichting op de molenwieken om te zetten in een verticale zaagbeweging. Zo kon men sneller, rechter en goedkoper hout zagen dan ooit. Veel molens langs de Zaan richtten zich dan ook op dit ambacht. Dankzij al dat hout groeide de scheepsbouw explosief, wat Nederland in de Gouden Eeuw hielp om haar positie als wereldmacht te versterken. De ligging naast Amsterdam was daarbij ideaal: producten uit de Zaanstreek vonden zo niet alleen makkelijk hun weg naar de hoofdstad, maar ook naar de wereldmarkt.

Het Jonge Schaap aan de Zaanse Schans is een van de molens die van onschatbare waarde waren voor de ontwikkeling van Nederland. Deze zaagmolen is oorspronkelijk gebouwd in 1680 en speelde een sleutelrol in de Nederlandse scheepsbouw. In 1942 is de oorspronkelijke molen afgebroken, waarna hij in 2005 opnieuw werd opgebouwd aan de hand van bouwtekeningen van vroeger. Wie de molen tegenwoordig bezoekt, kan met eigen ogen zien hoe met windkracht houten planken en balken worden gezaagd. De molen is ook een gewilde locatie voor feesten, trouwerijen en diners.

In de omgeving van de Zaanstreek staan meer molens die op hun eigen manier hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van Nederland. Zo prijkt op het platteland van Wormer nog altijd molen De Koker (ook wel De Zwarte Hengst), waar het scheepsbeschuit werd gemaakt dat op schepen van de VOC en WIC werd gegeten. Scheepsbeschuit was compact, lang houdbaar én dankzij de vele calorieën redelijk voedzaam. Daarmee was dit beschuit een betrouwbare bron van energie tijdens de talloze zee-excursies die zo belangrijk waren voor de koloniale expansie van Nederland.

Maar ook de rol van poldermolens zoals De Twiskemolen in de Nederlandse geschiedenis mag niet vergeten worden. Hoewel deze molen oorspronkelijk in Barsingerhorn stond, is zijn functie hetzelfde gebleven: het bemalen van de omliggende polder. Het land dat in vroegere jaren met zulke droogleggingen werd gewonnen, vergrootte niet alleen de productie van allerlei belangrijke grondstoffen voor de handel, maar leverde ook extra ruimte voor de groeiende steden. Zo kon er een nieuwe stedelijke elite ontstaan, die de ontwikkeling van Nederland een extra impuls gaf.

Stap op de fiets en ontdek de charme van de Noord-Hollandse natuur en zijn majestueuze historische molens. Kom tot rust in de groene polders en een waterrijk recreatiepark, en sluit af met een oerhollands panorama vol industriemolens aan de Zaanse Schans.


Deze Premium fietsroute is samengesteld door onze redacteur: Dewi Hoijtink.