Lochem, Vorden, Almen

Het is tegenwoordig nauwelijks voor te stellen, maar in de middeleeuwen was het stukje Achterhoek waar Lochem en Vorden toe behoren een onbegaanbaar moerassig gebied. Het was strategisch gezien de ideale plaats om, te midden van de moerassen, een versterkt kasteel te bezitten. Handig als een roofridder zoals Sweder Rodebaert van Wisch terugkwam van een rooftocht. Kasteel de Wildenborch was dan de ideale schuilplaats om de verzamelde schatten te verbergen en ook zelf buiten bereik te blijven van wraakzuchtige lieden. Dit waren meestal de rechtmatige eigenaren van de geroofde goederen. De heren van Wisch hielden rond 1372 regelmatig rooftochten in het Graafschap Zutphen en Overijssel. Woedende burgers belegerden met regelmaat de versterkte burcht, maar zonder resultaat. Toch gaf 150 jaar later de toenmalige kasteelheer ─ Johan van Wisch ─ zich onder dwang over aan hertog Karel van Gelre. Wanneer je nu langs het imposante en gerestaureerde kasteel komt, is er nog weinig te merken van haar roemruchte verleden. Het landgoed is toegankelijk, maar het gebouw zelf niet.

De Wildenborch staat als kasteel niet op zichzelf in dit prachtige gebied. Het dorp Vorden staat bekend als het kastelendorp omdat het maar liefst acht kastelen kent. Vorden zelf is ontstaan als doorwaadbare plaats in de strategisch gelegen beek die daar stroomde. In de nabijheid van de beek werden kastelen gebouwd. Het bezit van een kasteel was van groot belang voor de persoon die het zich kon veroorloven zo’n burcht te laten bouwen. Diegene kon dan ridder worden, een adellijke titel krijgen en belangrijke functies in het openbaar bestuur bekleden. Het nadeel was wel dat je vesting het mikpunt werd van plunderaars of veroveraars. Het is de kastelen rondom Lochem en Vorden bespaard gebleven, maar tijdens het rampjaar 1672 zijn veel kastelen in zuidelijk Gelderland door de Franse bezetter geheel of gedeeltelijk verwoest. Kasteelheren kregen de keuze; een aantal Rijksdaalders betalen of je halve kasteel zien verpulveren. Maar ook na betaling werd de adellijke man of vrouw vaak slachtoffer van meedogenloos geweld. Er viel immers wat te halen. Fatsoensnormen werden opzijgezet als men geld rook.

De Tachtigjarige Oorlog, die kort daarvóór was geëindigd (1648), had wél sporen nagelaten bij de kastelen rondom Lochem en Vorden. De Spaanse troepen belegerden, plunderden en vernielden kasteel Den Bramel in 1645. Den Bramel blijft een ruïne tot 1720. In de zes jaar die volgen wordt het kasteel in ere hersteld. Kasteel Vorden wordt in 1580 belegerd en geplunderd en dertig jaar later hersteld. Ook van Huis Medler wordt vermoed dat het ten prooi is gevallen aan oorlogsmisdaden.

Omdat de Achterhoek in die tijd een bufferzone was tussen de vijandelijke troepen in het oosten en Holland in het westen, gaat vandaag de dag het gerucht dat Willem van Oranje het Graafschap Zutphen wilde verwoesten en wilde ontvolken. De Spaanse legers zouden dan geen voedsel meer vinden in het gebied en verzwakt raken. Verder trekken naar Leiden, Amsterdam en Delft zat er dan niet meer in. Dit blijkt ook uit een angstige brief van het stadsbestuur van Zutphen in 1581, die tot op de dag van vandaag bewaard is gebleven.

Dit verwoestingsplan is maar gedeeltelijk gelukt. De versterkte kastelen rondom Vorden lagen in moeilijk te bereiken gebied en hebben de verschillende oorlogen overleefd. De periodes die erna kwamen waren relatief vredig tot aan de Tweede Wereldoorlog toe. In die periode zijn er talloze Nederlandse kastelen zwaar beschadigd geraakt, maar de kastelen en buitenplaatsen in de Achterhoek zijn deze dans ontsprongen.

Vaak door erfopvolging kwamen de burchten in handen van de kinderen en kleinkinderen uit het adellijke geslacht. Het is inmiddels een hele klus om de historische gebouwen in goede staat te houden. De Wildenborch, kasteel Vorden, Den Bramel en veel andere kastelen liggen vandaag de dag in bosrijk natuurschoon en zijn (beperkt) toegankelijk. Vooral kasteel Vorden springt in het oog wanneer je van dichtbij de sfeer van een kasteel wilt proeven. Het van oorsprong militaire bouwwerk wordt al vanaf 1315 bewoond. De heren van Vorden waren machtige ridders in het hertogdom Gelre. Hun wapen prijkt nog steeds op de luiken van het kasteel. Sindsdien hebben verschillende adellijke geslachten het kasteel bewoond, waar ze genoten van de voorrechten die hun adellijke status hen gaf. Anno 2024 woont mevrouw Karin de Rouw op het kasteel. Karin voorziet in het onderhoud van het gebouw en verzorgt rondleidingen en audiotours. Het is mogelijk er te overnachten via een Airbnb-constructie.




Deze Premium fietsroute is samengesteld door onze redacteur: Martin van Rhee.