Woning van verzet Noord-Drenthe - Assen

Het is 10 december 1944 als in het ouderlijk huis van broer en zus Jan en Marie Bulthuis, 12 leden van Knokploeg Noord-Drenthe nog een keer bij elkaar komen om hun plannen voor de volgende dag te bespreken. Ze zijn al een tijdje plannen aan het smeden om hun kameraden van de knokploeg, die vastzitten in het Huis van Bewaring en op de executielijst van de bezetter staan, te bevrijden. De twaalf noemen zich ook wel de Gideonsbende, naar de bijbelse Gideon, die met een kleine, maar vastberaden groep strijders een veel grotere vijand versloeg door strategisch en moedig op te treden.

De contactpersonen in Londen vinden de voorgenomen plannen te gevaarlijk en verbieden de leden de plannen uit te voeren. Maar ze zouden zichzelf nooit kunnen vergeven als ze niet eens zouden proberen hun kameraden te bevrijden, dus de plannen gaan door. De KP’ers hebben een contactpersoon in de gevangenis: bewaker Hendrik Geerts. Hij weet de groep te vertellen dat er iedere morgen een moment is van een minuut of 14 dat de Nederlandse bewakers net van dienst zijn gewisseld en er nog geen Duitse bewakers aanwezig zijn. Daarnaast biedt hij de mogelijkheid de sleutel van de gevangenis te laten namaken. Nog niet helemaal overtuigd van de goede bedoelingen van Geerts gaat Marie Bulthuis een aantal ochtenden op de uitkijk om het verhaal te checken en het klopt.

Inmiddels is het 11 december kwart over zeven in de ochtend, haast is geboden, de executies staan gepland voor de volgende dag. Marie staat opnieuw op de uitkijk. Als de Duitse bewakers zijn vertrokken, haalt Marie (verzetsnaam Greet) de KP'ers op die al die tijd bij haar in huis wachten. De mannen wachten tot de nieuwe Nederlandse bewaker naar binnen gaat en springen achter hem aan. Gewapend met handgranaten en colt '45s gaan ze de gevangenis in op zoek naar de 31 gevangenen van de executielijst, met het doel ze te bevrijden. Als het vijf minuten rustig blijft fietst Marie naar de kerk aan de Zuidersingel, hier staan 2 auto's klaar met KP'ers in Duitse uniformen. Op teken van Marie rijden de auto's naar de gevangenis om de naar buiten gekomen gevangenen op te vangen. Hierbij roepen ze Duitse kreten, om niet op te vallen.

De overval was geslaagd en alle 31 vrijgekomen gevangenen werden ondergebracht op onderduikadressen. De dagen erna bleef het rustig in Assen. Maar in omliggende Drentse dorpen sloegen de Sicherheitsdienst en de Bloedgroep Norg hard toe met onverbiddelijke razzia's. In korte tijd was het Huis van Bewaring opnieuw gevuld met 71 verzetsmensen die daarbij waren opgepakt. Slechts enkelingen, met name de vrouwen, werden na enkele maanden vrijgelaten. De mannen werden op 16 januari 1945 naar concentratiekamp Neuegamme gebracht. Geen van hen overleefde de oorlog.

De moedige KP'ers die de overval pleegden troosten zich met de gedachte dat de opgepakte verzetsmensen ook zouden zijn opgepakt als zij de overval niet gepleegd hadden. Hun namen waren tenslotte al bekend. Er waren dan in zoverre geen represailles, dat er geen willekeurige buitenstanders van straat werden geplukt en opgepakt. Het is zoals Jan Bulthuis (verzetsnaam Henk) jaren later zei: "Wie wint heeft gelijk, en die nacht hebben wij gewonnen." De sleutel van het Huis van Bewaring is nog jaren in het bezit geweest van verzetsstrijder Jo Bastiaansen (verzetsnaam Freek) en zijn familie. Sinds het najaar van 2023 is de sleutel te zien in het Drents Museum. (Hier vlakbij aan de Brink 1).