Verzetsgraf Westerbork - Zwiggelte

Naarmate de bezetting van Nederland langer duurde werd het verzet heviger. Zo ook bij Knokploeg De Hondsrug, een groep die actief was met het vernietigen van bevolkingsregisters om de wegvoering van arbeidsmannen te saboteren. Maar ook het overvallen van distributiekantoren was een taak waar de knokploeg zich mee bezig hield, om voedselbonnen te kunnen leveren aan de LO Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers. Steeds vaker werden personen die gevaarlijk werden bevonden voor het verzet, uit de weg geruimd.

Op 30 juli 1943 brachten twee leden van knokploeg De Hondsrug NSB'er Willem Reilingh om het leven. De volgende dag stak een delegatie van de knokploeg het gemeentehuis van Exloo in brand, in de hoop het bevolkingsregister te vernietigen. Het gemeentehuis brandde volledig af, maar het bevolkingsregister, dat in de brandveilige kluis lag opgeslagen, bleef intact. De Duitse bezetters waren woedend. Vrijwel direct werden represaille maatregelen genomen en Knokploeg De Hondsrug werd opgerold. In de loop van de volgende weken werden tien leden van de knokploeg opgepakt en gevangen gezet.

Op 20 september 1943 stond het tiental terecht voor het Polizei-standgerichte. Het is de eerste zaak die voorkomt bij deze pas opgerichte instelling die er op gericht was het verzet te breken. De verzetsleden werden terroristen genoemd die de noordelijke provincies al maandenlang onveilig zouden maken. Alle tien werden ze ter dood veroordeeld. Het vonnis werd een paar uur later al ten uitvoer gebracht. Achter het crematorium in Westerbork, op het Witterveld werden de tien gefusilleerd.

Vier joodse gevangenen, net aangekomen in Westerbork, werden belast met de crematie van de tien. Nadat de as begraven was, werden de vier joodse gevangenen direct op transport gesteld, zodat zij niemand konden vertellen wat er was gebeurd. Werner Sterzenburch was een van hen. Hij wist op wonderbaarlijke wijze te vluchten en kon zodoende, tijdens een proces tegen de voormalig kampcommandant van Kamp Westerbork in 1949, de precieze plek aanwijzen waar het tiental begraven was. Op die plek staat dit monument ter nagedachtenis aan de tien moedige mannen van Knokploeg De Hondsrug.