Onderduikershol Diever (Wigwam) - Diever

In de bossen van het Drents-Friese Wold heeft zich in de oorlogsjaren heel wat afgespeeld. Op verschillende plekken waren onderduikersholen gemaakt door verschillende verzetsgroepen die actief waren in Drenthe en Friesland. Dit specifieke hol, dat als bijnaam De Wigwam kreeg, is gemaakt door zes jonge mannen van een verzetsgroep uit Diever in de winter van 1943-1944. Het hol werd uitgegraven uit een zandheuvel en verstevigd met dennenstammen. Er was een slaapvertrek, een woonkamertje en een keukentje.

Het hol groeide uit tot een centrum voor ondergrondse activiteiten. Hier werden plannen beraamd om de Duitse bezetter tegen te werken. Verzetsstrijders organiseerden er overvallen op distributiekantoren om voedsel- en bonkaarten te bemachtigen, waarmee ze onderduikers konden voeden en voorzien van valse papieren. Het hol bood ruimte aan verschillende onderduikers die er wekenlang in relatieve veiligheid verbleven. Naast de verzetsmannen zelf waren dat bijvoorbeeld regelmatig Engelse of Amerikaanse piloten die ondergebracht moesten worden.

Het hol bleek niet alleen een goede verstopplek voor onderduikers, ook het bevolkingsregister van Diever heeft er jarenlang verstopt gelegen nadat een verzetsambtenaar het samen met de burgemeester en een derde handlanger van het gemeentehuis hadden ontvreemd. Hoe minder informatie de Duitse bezetter uit die registers kon halen, hoe beter het was. In melkbussen werden de registers begraven onder het hol.

Uiteindelijk ging het onderduikershol aan zijn eigen succes ten onder. Omdat teveel verzetsgroepen er gebruik van gingen maken en het hol te bekend begon te raken, kwam het onder de aandacht van de leden van de plaatselijke NSB. In de vroege ochtend van 22 november 1944 begon de Sicherheitsdienst aan een strooptocht door Diever. Alle opgepakte verzetsmensen werden hardhandig verhoord en meegenomen. Toen ze genoeg informatie hadden verzameld reden ze door naar het onderduikershol in het bos. Verschillende mensen hebben nog geprobeerd de onderduikers te waarschuwen, maar dat mocht niet baten. Het hol werd omsingeld en alle onderduikers werden opgepakt. In totaal werden die dag 11 mensen gearresteerd en uiteindelijk op transport gezet naar Duitse concentratiekampen. Slechts een van hen overleefde de oorlog.

Het hol werd diezelfde dag vernietigd door een Duitse handgranaat. Na de oorlog werd het hol zoveel mogelijk in de oude staat hersteld. Ter nagedachtenis aan de slachtoffers werd bij de ingang van het hol een gedenksteen geplaatst.