Jan Steen fietsroute door Leiden en Warmond

Fietsen in de voetsporen van Jan Steen

Jan Steen was een meesterschilder met een bruisende persoonlijkheid. Zijn leven is als een schilderachtig doek geweven door de straten van Leiden, Warmond en ver daarbuiten. De briljante kunstenaar stond bekend om zijn humor en wist het alledaagse leven vast te leggen met een vleugje ironie. Benieuwd naar zijn verhaal? Dan is de Meesterlijke fietsroute van Jan Steen een echte aanrader als je in de buurt van Leiden bent.

Al fietsend door de kunstgeschiedenis van Zuid-Holland

Een reis door de zeventiende-eeuwse kunstgeschiedenis in de omgeving van Leiden: dat is de meesterlijke fietsroute van Jan Steen. De wereldberoemde schilder liet hier zijn sporen achter. Maar wie was Jan Steen en wat maakte hem zo bijzonder? Lees deze blog en ontdek deze bijzondere fietsroute.

In deze blog:

Wie was Jan Steen?
Wat maakte Jan Steen zo bijzonder?
Een huishouden van Jan Steen?
Meesterlijke fietsroute door Leiden en Warmond

Theekoepel Park Groot Leerust, Warmond

Wie was Jan Steen?

Jan Havickszoon Steen, zoals zijn volledige naam luidt, was een van de populairste schilders uit de 17e eeuw. Hij werd geboren in Leiden in het jaar 1626 als oudste zoon van een rooms-katholiek gezin. Op welke dag precies is niet bekend, omdat veel rooms-katholieke doopregisters uit die tijd niet bewaard zijn gebleven.

Steen ging naar de Latijnse school in Leiden, net als zijn tijdgenoot Rembrandt van Rijn. Daarna stond hij ingeschreven bij de Universiteit van Leiden als student ‘Letteren’, maar hij maakte zijn studie niet af. In zijn jonge jaren leerde hij het schildersvak van onder andere de landschapsschilder Jan van Goyen. Die bleek ook een leuke dochter te hebben, want Jan trouwde in 1649 met Margriet (Grietje) van Goyen.

Het jonge gezin woonde in Leiden, Den Haag en Delft en belandde in de schulden. Na verhuizingen naar Warmond en Haarlem, waar Jan Steen volop aan het schilderen was om zijn financiele situatie te verbeteren, stierf zijn vrouw in 1669. Binnen een jaar stierven ook zijn ouders en erfde hij het ouderlijk huis in Leiden. Zo belandde hij weer in zijn geboortestad, waar hij tot zijn dood in 1679 aan de Gekroonde Liefdepoort woonde.

Pieterskerk in Leiden

Wat maakte Jan Steen zo bijzonder?

‘Een briljante schilder met gevoel voor humor’, zo zou je Jan Steen kunnen omschrijven. Zijn meesterschap gaat namelijk verder dan alleen zijn penseelstreken. De werken zijn goed te herkennen aan de vaak bonte gezelschappen. Hij specialiseerde zich in het alledaagse, huishoudelijke leven en liet zich vaak inspireren door zijn eigen gezin of taferelen die zich afspeelden in het dorp. Maar ook zijn grote literaire kennis vormde een inspiratiebron. Hij maakte schilderijen waarin verhalen uit de Bijbel, mythologie of geschiedenis werden afgebeeld.

Toch zijn het de schilderijen waarop hij de imperfecties binnen het gezinsleven, het dorpsleven of het boerenleven vastlegde waar we Jan Steen aan herinneren. Niet alleen dat maakte zijn werken zo veelzijdig: hij vertaalde elk verhaal naar een levendig en kleurrijk tafereel op het doek, met in elk werk een unieke, humoristische twist.

Hij wist de menselijke gebreken op ironische wijze vast te leggen. Met verstopte grapjes en spreekwoorden beeldde hij de vaak chaotische groepen mensen af. Ieder persoon doet iets anders, uitgebeeld met lichaamshoudingen en gezichtsuitdrukkingen die Steen met gepaste drama wist op te tekenen. Zo staat elk personage symbool voor iets humoristisch.

De belangrijkste personen - vaak verleidelijke vrouwen - werden het meest gedetailleerd en mooi uitgelicht in beeld gebracht. Ook de structuren van verschillende materialen kwamen haarfijn naar voren. Het kooikerhondje, een typisch Hollands hondenras uit die tijd, zie je op veel van zijn schilderijen terug. Net als Jan Steen zelf, trouwens. In veel van zijn schilderijen portretteerde hij zichzelf als een van de personages op de achtergrond. Een leuke uitdaging als je zijn werken bekijkt: kun jij hem vinden?

Schilderij 'Vrolijk gezelschap op een terras' van Jan Steen (1670)

Een huishouden van Jan Steen?

Misschien heb je weleens van deze uitdrukking gehoord. In de 17e eeuw werden veel spreekwoorden gebruikt. Op die manier kon men opgedane wijsheden op een lichtzinnige manier verspreiden. Ook Jan Steen was gek op spreekwoorden en woordspelingen. Hij beeldde ze graag uit in zijn schilderijen. Hoewel er door de tijd veel van deze spreekwoorden zijn vergeten, noemen we een chaotisch huishouden waar iedereen doet waar hij/zij zin in heeft nog altijd ‘een huishouden van Jan Steen’.

Een fietsroute met een verhaal

Je wordt meegevoerd op een avontuur langs de plekken die het leven van Jan Steen hebben gevormd. Al fietsend van knooppunt naar knooppunt maak je een reis door de geschiedenis van een kunstenaar die het gewone buitengewoon wist te maken.

Meesterlijke fietsroute van Jan Steen - 24,5 km

De route begint en eindigt in Leiden, net als het levensverhaal van Jan Steen. In de Sleutelstad ontdek je zijn sporen bij onder andere de Gekroonde Liefdepoort, waar hij de laatste tien jaar van zijn leven heeft gewoond, en de Pieterskerk. De kerk is een plaatje om te zien, maar is ook de plek waar Jan Steen na zijn overlijden in zijn familiegraf werd bijgezet.

Vervolgens leidt de route je naar Warmond, waar de geest van Jan Steen nog altijd voortleeft. Door het hele dorp staan replica’s van de werken van de Zuid-Hollandse schilder. Bewonder bijvoorbeeld ‘De Rederijkers’, ‘Kermis te Warmond’, ‘Doktersbezoek’, ‘Het Oestereetstertje’, ‘Vrolijk Gezelschap’ en ‘De Hoenderhof’. Aan de Meerrustlaan staat een enorme tulpenbol met daarop het werk ‘In weelde siet toe’ geschilderd. Fiets ook zeker over de Jan Steenlaan, waar je het voormalige woonhuis en een bronzen borstbeeld van de kunstenaar kunt zien.

Interessante afstapmomenten:

Tulpenbol Jan Steen van kunstenares Nicoline Heemskerk in Warmond

Kortom, ben je in Leiden en ben je liefhebber van kunstgeschiedenis? Dan is deze fietsroute een echte aanrader! Een goede reden om je volgende weekendje weg naar Leiden te boeken. Met onze tips voor een citytrip in deze prachtige historische stad ontdek je nog veel meer in de omgeving.