Delft, Rijswijk, Den Haag

Deze fietstocht concentreert zich op Delft, eigenlijk gewoon het leukste oude stadje van West-Nederland. Delft is klein, knus en gemoedelijk. Hoe meester-schilder Johannes Vermeer daarover dacht, is niet bekend. Van hem zijn geen persoonlijke gegevens bewaard gebleven, behalve gemeentelijke papieren en schuldbekentenissen. Vermeer werd slechts drieënveertig en stierf plotseling. Waaraan, weten we niet. Misschien werd het hem te veel: een groot gezin en weinig inkomsten.

Vermeer beleefde zijn beste jaren tijdens de Gouden Eeuw. Pas na zijn dood vergaarde zijn werk de wereldroem die het nu heeft. Zijn oeuvre is klein: maximaal zevenendertig schilderijen worden aan hem toegeschreven. Over twee werken zijn deskundigen het nog altijd niet eens. Regelmatig verschijnen er boeken met nieuwe visies op deze beroemde, maar toch zo onbekende Delftenaar.

Van Vermeers persoonlijke leven weten we bijzonder weinig. Geboorte, huwelijk, dood: terug te vinden in het stadsarchief, zoals het hoort in een goed georganiseerde stad van een welvarend land. Want welvarend, dát was de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in de Gouden Eeuw. Een wereldmacht op zee, belangrijke handelsnatie, en uiterst documentair ingesteld. En dus weten we dat Vermeer eind oktober 1632 geboren werd in Delft, op 20 april 1653 trouwde met Catharina Bolnes in Schipluiden, en op 13 of 14 december 1675 overleed in zijn geboortestad.

Vermeer bleef zijn hele leven in Delft. Misschien leerde hij het vak elders, in Utrecht of Amsterdam, maar ook dat is onzeker. Hij had genoeg aan het beperkte maar levendige Delft, in de schaduw van steden als Den Haag, Haarlem en Amsterdam. Uit niets blijkt dat hij een opvallende figuur was. Toen zijn schoonmoeder Maria Thins problemen had met haar gewelddadige zoon Willem, hield Vermeer zich afzijdig. Geen aangifte, geen getuigenis. Hij was lid van het schildersgilde Sint-Lucas en van de schutterij. Was hij geliefd, een uitblinker? Niets van bekend.

Het is beter de schilderijen van Vermeer te laten spreken. Ze tonen geraffineerd kleurgebruik, inzicht in perspectief, superieure weergave van stoffen, en vooral een ongeëvenaarde beheersing van het licht. Dat was uniek in zijn tijd, en is het sindsdien gebleven. Laten we blij zijn dat er werken van de Delftse meester zijn overgeleverd, ook al moeten we er soms de halve wereld voor over.

Voor nu mogen we blij zijn dat in Delft nog zoveel van de sfeer uit Vermeers tijd bewaard is gebleven. Maar we blijven niet in Delft hangen. Langs de Vliet, een oude verkeersader voor de scheepvaart, fietsen we naar Den Haag: groter, drukker, chaotischer. Vermeer kwam er wel eens, maar gaf de voorkeur aan zijn vertrouwde Delft. Daar schilderde hij jonge vrouwen in huiselijke rust, elegante gezelschappen met wijn, dromende vrouwen met een brief of muziekinstrument, en enkele Bijbelse of mythologische scènes.

De meester schilderde ook twee ongeëvenaarde stadsgezichten en een raadselachtig meisje, zijn beroemdste werk. Daarvoor verlaten we even Delft en fietsen naar een Haags museum, waar twee van die meesterwerken permanent te zien zijn. Soms móet je iets gezien hebben. Een Vermeer komt pas tot leven als je ertegenover staat.

Deze Premium fietsroute is samengesteld door onze redacteur: Matthijs Termeer.