Assen, Westerbork

Met de inval van Duitsland in Polen, in 1939 brak de Tweede Wereldoorlog uit. Op 10 mei 1940 viel Duitsland vervolgens, het tot dat moment neutrale, Nederland binnen. Binnen vijf dagen was het Nederlandse leger verslagen en werd Nederland bezet. De Nederlandse regering vluchtte naar Engeland en zette daar vanuit ballingschap de strijd voort. Gedurende de oorlog bleven de Nederlandse marine, landmacht en luchtmacht actief in de strijd tegen de Duitse bezetter, maar opereerden vanaf vreemd grondgebied en in geallieerd verband.

Mondjesmaat kwam in die beginperiode ook het verzet op gang. Aanvankelijk was dit kleinschalig en ongeorganiseerd, met acties zoals het drukken en verspreiden van illegale kranten. De Ordedienst werd opgericht, maar deze was vooral gericht op de periode na de bevrijding, en hoe dan de orde bewaard zou moeten worden. Naarmate de Duitse onderdrukking toenam, breidde het verzet zich uit. Steeds meer mensen hielpen met het regelen van onderduikadressen voor Joden, verzetsstrijders en mannen die aan de verplichte arbeidsinzet wilden ontkomen.

Toch begon het verzet pas in 1942 in georganiseerd verband plaats te vinden, na de oprichting van de LO, de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers. Deze organisatie werd vaak ondersteund door regionale knokploegen (KP), die voor onderduikers valse persoonsbewijzen en voedselbonnen konden regelen door overvallen te plegen. Ook probeerden zij bevolkingsregisters te laten verdwijnen. In hetzelfde jaar werd de BI, Bureau Inlichtingen opgericht dat tot doel had strategische inlichtingen te verzamelen en het coördineren van verzetsoperaties.

In 1943 gingen ook de knokploegen zich verenigen in het LKP, de Landelijke Knokploegen en de Raad van Verzet werd opgericht. Deze laatste was een organisatie die in direct contact stond met het BBO, Bureau Bijzondere Opdrachten in Londen en verantwoordelijk was voor operaties als wapendroppings en sabotage van infrastructuur. In 1944 kwamen al deze organisaties samen in de NBS, de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten en werden aangestuurd door het BI in Londen. Op 3 september 1944 riep koningin Wilhelmina haar schoonzoon Prins Bernhard uit tot opperbevelhebber van de NBS.

Ondertussen zat de Duitse bezetter niet stil. In 1943 richtten zij De Landwacht op, een hulppolitie-eenheid bestaande uit Nederlandse NSB’ers (Nationaal Socialistische Beweging). Daarnaast trad de Sicherheitsdienst (SD) steeds strenger op tegen het verzet en ook werd de Polizei-Standgerichte opgericht, een speciale krijgsraad die belast was met het snel en zonder proces veroordelen van verzetsstrijders. De harde straffen, vaak de doodstraf voor wat zij terroristen noemden, werden vrijwel direct na de veroordeling uitgevoerd. De eerste zitting van deze mobiele rechtbank vond op 20 september 1943 plaats in de rechtbank van Assen, tien verzetsstrijders werden toen ter dood veroordeeld. In de winter van 1944-1945 begonnen de geallieerde troepen hun opwacht te maken en de Duitse bezetter voelde het eind van de oorlog naderen. Dit maakte dat ze steeds wreder en gewelddadiger optraden en deelnemen aan het verzet steeds gevaarlijker werd.

Deze route concentreert zich op Drenthe, een provincie waar het verzet verhoudingsgewijs bovenmatig actief was. Er was veel ruimte voor onderduikers in de natuur, maar ook op de boerderijen van de agrarische provincie. Ook was er veel ruimte beschikbaar om wapendroppings relatief veilig te laten verlopen. En vergeet niet dat de provincie overwegend gereformeerd was, waardoor veel mensen de plicht voelden zich in te zetten voor hun medemens. Drenthe kende maar liefst vijf knokploegen, KP Hoogeveen, KP Meppel, KP Noord-Drenthe, KP Smilde en KP de Hondsrug. Tijdens het fietsen van deze route ontdek je de verhalen van deze knokploegen achter verschillende monumenten. Ondanks dat deze verhalen de redacteur van deze route bij haar vooronderzoek regelmatig hevig emotioneerden, is dit vooral een route geworden over moed, hoop, solidariteit, vriendschap en liefde.


Deze Premium fietsroute is samengesteld door onze redacteur: Désirée van Uffelen.