Exloo, 1e Exloërmond, Schoonoord

Stap op de fiets in Exloo en volg de sporen van de turfwinning, die het landschap en de dorpen hier vormgaf. De dorpen 1e en 2e Exloërmond zijn ontstaan in de 19e eeuw, toen arbeiders en veenboeren zich langs de gegraven kanalen vestigden. De kaarsrechte waterwegen die je hier ziet, zijn stille getuigen van de tijd waarin turf – eeuwenlang dé brandstof van Nederland – met pramen werd afgevoerd naar de stad. Dit moerassige gebied werd systematisch ontgonnen en omgevormd tot een netwerk van dorpen, kanalen en veenontginningen, een karakteristiek landschap dat nog altijd zichtbaar is.

Uit dit ingrijpend veranderde landschap ontstonden ook bijzondere natuurgebieden. Fiets langs De Zanderij en de Zoersche Landen, waar met hulp van de mens de natuur opnieuw haar gang kan gaan. Hier wisselen moerasbossen, open water en natte graslanden elkaar af. Met een beetje geluk zie je een oeverzwaluw boven het water scheren of een bever die zich schuilhoudt in de oeverbegroeiing.

Midden in dit oeroude veengebied stuit je echter op een staaltje moderne techniek: de LOFAR Superterp. Dit geavanceerde onderzoeksgebied vangt met duizenden kleine antennes radiogolven uit het heelal, waardoor wetenschappers ver in het verleden kunnen kijken en de oorsprong van sterren en planeten bestuderen.

Fiets je verder, dan kom je bij het Oranjekanaal, een waterweg die in de 19e eeuw werd gegraven om de afwatering en turftransport te verbeteren. Het kanaal loopt dwars door Schoonoord, die er zijn karakteristieke uitstraling aan dankt. Hier vind je twee bijzondere monumenten die de lokale geschiedenis vertellen. Ga bijvoorbeeld eens op de kunstzinnige brug over het kanaal staan en kijk omhoog. Herken je de contouren van een ouderwetse turfpraam?