Vakwerk! Over vakwerkhuizen en bakhuisjes.
Gulpen, Mechelen, Epen
De mooiste vakwerkboerderijen zijn tegenwoordig in gebruik als hotel, herberg of restaurant. Komt dat even goed uit, want we kunnen de panden bewonderen onder het genot van een hapje en een drankje! In Mechelen zijn nog veel huizen, schuren, stallen en bakhuisjes waar het oude vakwerk is bewaard gebleven. Een groot aantal van deze vakwerkgebouwen is vanaf de openbare weg te zien. Soms word je verrast als je een erf oploopt en daar vakwerk ziet. Op andere plaatsen is het vakwerk alleen nog in het interieur aanwezig. De bouw, waarbij het skelet is gemaakt van hout, stenen, stro en leem, was tot 1850 de normale wijze waarop men in het Heuvelland huizen bouwde. Omdat de materialen in de buurt te verkrijgen waren, was het goedkoop en het heuvelland was over het algemeen een arm gebied. De kwetsbare leemvakken van de buitenmuren werden beschermd door een lemen pap waardoor het water beter weg liep. Het fundament waarop de houten balken werden aangebracht was doorgaans van keien om rotting te voorkomen. Deze onderkant werd besmeerd met teer tegen het opspattende water. Later gebruikte men hiervoor silolak. De oudste vorm bestond uit een verzameling vrijstaande gebouwen, die dan ook nog willekeurig ten opzichte van elkaar lagen. Uitbreidingen vonden plaats door direct tegen het woonhuis aan te bouwen. Wanneer het aantal bedrijfsruimten echter toenam, was het economisch gezien het aantrekkelijkst , om ‘om de hoek’ verder te gaan. Daardoor ontstond een L-vorm, nog later, bij verdere uitbreiding een U-vorm en uiteindelijk eventueel zelfs een carré. Het enige gebouwtje dat daar van begin af aan buiten lag, was de bakoven of het bakhuis, dit vanwege het brandgevaar. Het bakhuis werd gebruikt door de boerin zelf maar ook door de boerinnen van de omliggende huizen. Eén bakhuis diende dus meerdere huishoudens. Onderweg kom je meerdere bakhuisjes tegen, soms in erbarmelijke staat maar enkele worden tot op de dag van vandaag goed onderhouden en af en toe gebruikt. Het bakhuisje van Herberg de Smidse en de Volmolen zijn daar goede voorbeelden van. Na enkele grote stadsbranden, o.a. in Aken in 1656, werd in veel steden vakwerkbouw verboden. In dorpen en gehuchten waar de huizen niet zo dicht bij elkaar stonden, bleef men wel nog in vakwerk bouwen. In de Heerlijkheid Wittem gold vanaf 1735 een verbod om stro te gebruiken als dakbedekking. Dakpannen kwamen hiervoor in de plaats. Vrijwel alle ramen hadden luiken met als voornaamste doel isolatie. Het nadeel van luiken voor ramen was, dat er geen daglicht meer binnenviel. Men zat dus ’s morgens in het donker. Om aan dat bezwaar enigszins tegemoet te komen, maakte men daarom in ten minste één van de luiken een kleine opening, vaak in de vorm van een hartje. Huizen en boerderijen werden witgekalkt zowel van buiten als van binnen. Buiten gaf het bescherming voor de lemen vakken en binnen gaf de witkalk een heldere kleur, was desinfecterend en ging schimmelvorming tegen. In het algemeen was het witten van huizen een jaarlijks terugkerende zaak. Na 1850 nam het bouwen met baksteen steeds grotere vormen aan. Stenen wanden gaven immers een voornamer aanzien aan de woning. Om de illusie te wekken een voornaam huis te bezitten, bouwden sommige eigenaren zelfs een complete gevel tegen de bestaande – vakwerk – gevel aan. Tot in de vorige eeuw bouwden en onderhielden boeren de witte huizen met houten raamwerk zelf. Inmiddels worden al meer dan honderd jaar geen vakwerkhuizen meer nieuw gebouwd, maar gelukkig wel nog gerenoveerd. Deze Premium fietsroute is samengesteld door onze redacteur: Yvonne Vlaskamp.
| Routebeschrijving | Afstand | Totale afstand | |
|
Start: Landsraderweg , 6271 NT Gulpen-Wittem | 30.5 KM | |
|
Van
85
naar
86
|
1868 M | 1.9 KM | |
| Neem Landsraderweg in noordoostelijke richting | 29 M | ||
| Sla rechts om op Landsraderweg te blijven | 10 M | ||
| Sla links om op Landsraderweg te blijven | 130 M | ||
| Ga rechtsaf naar Burgemeester Teheuxweg | 543 M | ||
| Ga rechtsaf naar Oude Akerweg | 342 M | ||
| Houd rechts aan, tot Oude Akerweg | 814 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 86 | 0 M | ||
|
Van
86
naar
17
|
2067 M | 2.1 KM | |
| Neem Hommerigerweg in zuidoostelijke richting | 2.1 KM | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 17 | 0 M | ||
|
Van
17
naar
90
|
1282 M | 1.3 KM | |
| Neem Hoofdstraat in noordoostelijke richting | 522 M | ||
| Ga rechtsaf naar Commandeurstraat | 760 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 90 | 0 M | ||
|
Van
90
naar
16
|
2849 M | 2.8 KM | |
| Neem Bommerigerweg in zuidelijke richting | 1.8 KM | ||
| Ga iets naar links naar Camerig | 201 M | ||
| Sla rechts om op Camerig te blijven | 187 M | ||
| Sla rechts om op Camerig te blijven | 700 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 16 | 0 M | ||
|
Van
16
naar
92
|
4472 M | 4.5 KM | |
| Neem Terzieterweg in zuidelijke richting | 418 M | ||
| Ga rechtsaf naar Diependalsweg | 947 M | ||
| Ga iets naar links naar Morgensweg | 721 M | ||
| Ga links naar Terzieterweg | 330 M | ||
| Ga rechtsaf naar Kuttingerweg | 815 M | ||
| Ga iets naar rechts naar 't Veld | 597 M | ||
| Sla links om op 't Veld te blijven | 644 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 92 | 0 M | ||
|
Van
92
naar
427
|
3838 M | 3.8 KM | |
| Neem Rue de Beusdael in westelijke richting | 2.9 KM | ||
| Ga rechtsaf naar Kasteelstraat | 525 M | ||
| Ga links naar Kasteelstraat | 408 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 427 | 0 M | ||
|
Van
427
naar
428
|
1796 M | 1.8 KM | |
| Neem Sinnich in noordwestelijke richting | 794 M | ||
| Ga rechts naar Teuven-Dorp - Teuven-Village | 1 KM | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 428 | 0 M | ||
|
Van
428
naar
26
|
1231 M | 1.2 KM | |
| Neem Nurop in noordoostelijke richting | 828 M | ||
| Ga rechtdoor naar Grensweg | 403 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 26 | 0 M | ||
|
Van
26
naar
84
|
1048 M | 1 KM | |
| Neem Dorpsstraat in westelijke richting | 86 M | ||
| Ga linksaf naar Schilbergerweg | 962 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 84 | 0 M | ||
|
Van
84
naar
83
|
2738 M | 2.7 KM | |
| Neem Maastrichterweg in noordoostelijke richting | 973 M | ||
| Ga linksaf naar Hoogcruts | 118 M | ||
| Ga rechtsaf naar Schilberg | 1.1 KM | ||
| Ga linksaf naar Terlinden | 583 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 83 | 0 M | ||
|
Van
83
naar
22
|
3659 M | 3.7 KM | |
| Neem Gulperstraat in noordoostelijke richting | 283 M | ||
| Ga linksaf | 46 M | ||
| Ga rechtsaf | 6 M | ||
| Ga in de aangegeven richting | 14 M | ||
| Ga iets naar rechts | 2.3 KM | ||
| Ga iets naar rechts naar Oude Luikerweg | 726 M | ||
| Ga iets naar rechts naar Euverem | 305 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 22 | 0 M | ||
|
Van
22
naar
21
|
988 M | 1 KM | |
| Neem Euverem in zuidwestelijke richting | 177 M | ||
| Ga iets naar rechts naar Slenakerweg | 811 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 21 | 0 M | ||
|
Van
21
naar
20
|
2480 M | 2.5 KM | |
| Neem Pesakerweg in zuidoostelijke richting | 2.5 KM | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 20 | 0 M | ||
|
Van
20
naar
85
|
214 M | 0.2 KM | |
| Neem Landsraderweg in noordoostelijke richting | 214 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 85 | 0 M |