Sallands agrarische verleden
Hellendoorn, Haarle, Luttenberg
Het Nederlandse platteland kreunt en kraakt in zijn voegen. De landbouw maakt er de dienst uit en heeft een industrieel karakter aangenomen. Waar je ook kijkt, er blijft geen vierkante meter onbenut. Monoculturen van winstgevende gewassen in een kaal en efficiënt ingericht landschap, opgeruimd en aangeharkt. Strak, strakker, strakst. Megastallen waar varkens en kippen amper nog uitkomen, of helemaal niet. Door tussenkomst van de Amerikanen ‘gepimpte’ melkkoeien in de wei, groot en schonkig. Alles gericht op productie, winst, tijdsbesparing, overzichtelijkheid en orde. Dat is Nederland in de eenentwintigste eeuw, hoe je het ook wendt of keert. Ooit was dat wel anders. Zeker in Overijssel en niet in het minst in Twente en Salland. Deze streken, die behoorlijk op elkaar lijken, kenden van oudsher een kleinschalige vorm van landbouw. Ook gericht op efficiëntie, zeker. Dat is de boer nu eenmaal eigen. Maar kleinschalig was ook echt kleinschalig. De gemiddelde boer had een gemengd bedrijf, met allerlei activiteiten die misschien versnipperd leken, maar naadloos op elkaar aansloten. Een akkertje met rogge hier, een stal met wat koeien en varkens daar, een bijenkorf op het erf, wat fruitbomen, ga zo maar door. Wat de boer zelf niet teelde, fokte of verbouwde, had zijn buurman waarschijnlijk wel in de aanbieding. Met die buurman was hij de beste maatjes, geheel volgens de regels van het ‘naoberschap’. Dat laatste begrip bestaat nog steeds in de Nedersaksische delen van Gelderland, Overijssel, Drenthe en Groningen. Het betekent simpelweg: omkijken naar elkaar. Dat deed men op het platteland van Twente en Salland. Wat heet: men was sterk van elkaar afhankelijk. Als de schipper van de ‘zomp’ niet thuis gaf, kon de dominee zijn inboedel niet verhuizen en kreeg de rietsnijder zijn bossen niet tijdig bij de klant. Zomp? Ja, een speciaal vaartuigje voor de ondiepe riviertjes en beekjes die Overijssel sinds onheuglijke tijden doorsnijden, zoals de Regge en de Schipbeek. Die vertraging kon overigens ook optreden wanneer het water te laag stond of de loop van het stroompje zich verlegd had. De mens wikt, de natuur beschikt. Of God, vooral in die tijd. Daar legde de plattelandsbevolking zich bij neer, eeuwenlang. De boeren, de landeigenaren, hun gezinnen, de geestelijkheid: iedereen zorgde voor elkaar. De mens had het landschap in een milde greep, wat te zien is op oude kaarten. Die vertonen de spreekwoordelijke lappendeken van akkertjes, weidegronden, heide voor de schapen, de ‘onlanden’ van het moerasland en kleine, bijeen schurkende buurtschappen, dorpen en stadjes. Knus en gezellig, zo op het oog. Natuurlijk is dat schijn – er trad vaak genoeg honger en gebrek op. En de mens wil nu eenmaal meer, als het even kan. In de loop van de twintigste eeuw begonnen de veranderingen echt proportie aan te nemen. Denk aan de ruilverkaveling, een term die onschuldig genoeg klinkt. De gevolgen waren dat niet. Alle verspreide perceeltjes van deze en gene boer die her en der verspreid lagen op die bonte lappendeken, werden geruild en samengevoegd tot grote lappen grond van een of enkele eigenaars. Er was geen noodzaak meer voor traditionele afscheidingen in de vorm van houtwallen en heggen, zeker niet na de komst van het prikkeldraad. Dat hakte erin, zeker voor het planten- en dierenleven. Er kwam Europese samenwerking, er kwamen quota, er kwam een stortvloed aan regels en voorschriften. Het land veranderde, de mensen veranderden. De wéreld verandert, voortdurend. Strak, strakker, strakst. Denk nu niet dat er niets meer te beleven is op het Overijsselse platteland. Ja, die veronderstelde idylle van vroeger is verdwenen. De boer van nu doet ongetwijfeld zijn best, laten we daar niet aan twijfelen. Hier en daar zien we waarachtig weer een kleinschalig boerenbedoeninkje opduiken, al is dat vaak gecombineerd met een camping of vergaderruimte. Vergeet niet dat we hier fietsen door het land van de stuwwallen, die begroeide heuvels uit de ijstijden. Het land van de Regge, die zich hongerig door allerlei weitjes en bosschages vreet. We maken een tocht waarbij we een klompenatelier, een ouderwetse ‘erve’ en een landbouwmuseum aandoen. Dus laat dat agrarische verleden maar komen. Deze Premium fietsroute is samengesteld door onze redacteur: Matthijs Termeer
| Routebeschrijving | Afstand | Totale afstand | |
|
Start: Boksloot , 7447 PP Ommen | 38.5 KM | |
|
Van
7
naar
85
|
2762 M | 2.8 KM | |
| Neem Blikman Kikkertweg in oostelijke richting | 815 M | ||
| Ga linksaf naar Schaddenveldsweg | 1.3 KM | ||
| Ga iets naar rechts naar Hancateweg-West | 60 M | ||
| Ga rechtsaf naar Zuidelijke Kanaaldijk | 558 M | ||
| Sla links om op Zuidelijke Kanaaldijk te blijven | 28 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 85 | 0 M | ||
|
Van
85
naar
4
|
1942 M | 1.9 KM | |
| Neem Zuidelijke Kanaaldijk in noordoostelijke richting | 54 M | ||
| Ga iets naar rechts | 381 M | ||
| Ga linksaf naar Hancateweg-Oost | 39 M | ||
| Sla rechts om op Hancateweg-Oost te blijven | 202 M | ||
| Ga rechtsaf naar Noordelijke Kanaaldijk | 412 M | ||
| Ga iets naar rechts naar Zuidelijke Kanaaldijk | 854 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 4 | 0 M | ||
|
Van
4
naar
9
|
3424 M | 3.4 KM | |
| Neem Leemkampweg in zuidelijke richting | 1.4 KM | ||
| Ga rechtsaf naar Heuversteeg | 700 M | ||
| Ga rechtsaf naar Oost Dammarke steege | 498 M | ||
| Sla rechts om op Oost Dammarke steege te blijven | 301 M | ||
| Ga rechtdoor naar West Dammarke steege | 490 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 9 | 0 M | ||
|
Van
9
naar
15
|
1533 M | 1.5 KM | |
| Neem Marsdijk in zuidoostelijke richting | 1.5 KM | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 15 | 0 M | ||
|
Van
15
naar
14
|
1678 M | 1.7 KM | |
| Neem Schuilenburgerweg in noordoostelijke richting | 222 M | ||
| Ga rechtsaf naar Katenhorstweg | 1.5 KM | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 14 | 0 M | ||
|
Van
14
naar
17
|
1486 M | 1.5 KM | |
| Vertrek in zuidwestelijke richting | 6 M | ||
| Rechts aanhouden op de splitsing | 1.5 KM | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 17 | 0 M | ||
|
Van
17
naar
28
|
1323 M | 1.3 KM | |
| Vertrek in westelijke richting | 1.1 KM | ||
| Ga iets naar rechts | 93 M | ||
| Ga rechtsaf naar Reggeweg | 144 M | ||
| Sla links om op Reggeweg te blijven | 7 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 28 | 0 M | ||
|
Van
28
naar
13
|
1657 M | 1.7 KM | |
| Neem Zandsteeg in westelijke richting | 512 M | ||
| Ga links naar Leerlooierstraat | 166 M | ||
| Ga rechts naar Leerlooierstraat | 143 M | ||
| Ga rechts naar Koetshuisstraat | 39 M | ||
| Ga linksaf naar Tolhuis | 95 M | ||
| Ga linksaf naar Ninaberlaan | 96 M | ||
| Ga rechtsaf naar Reggeweg | 55 M | ||
| Ga linksaf naar Hofmanstraat | 124 M | ||
| Ga linksaf naar Harberssteegje | 102 M | ||
| Ga rechtsaf naar Dorpsstraat | 325 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 13 | 0 M | ||
|
Van
13
naar
12
|
2604 M | 2.6 KM | |
| Neem Geerhard Boschstraat in zuidwestelijke richting | 201 M | ||
| Ga linksaf naar Johanna van Burenstraat | 70 M | ||
| Ga rechtsaf naar Pastoor Rientjesstraat | 727 M | ||
| Ga scherpe bocht naar rechts | 489 M | ||
| Ga iets naar links | 296 M | ||
| Links aanhouden op de splitsing | 276 M | ||
| Ga linksaf naar Klinkenbeltweg | 545 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 12 | 0 M | ||
|
Van
12
naar
11
|
1301 M | 1.3 KM | |
| Neem Hofstedekampweg in westelijke richting | 1.3 KM | ||
| Ga linksaf naar Tunnelweg | 9 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 11 | 0 M | ||
|
Van
11
naar
10
|
2034 M | 2 KM | |
| Neem Tunnelweg in zuidwestelijke richting | 135 M | ||
| Ga rechtsaf naar Terhoeksweg | 988 M | ||
| Ga linksaf naar Luttenbergerweg | 911 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 10 | 0 M | ||
|
Van
10
naar
2
|
3058 M | 3.1 KM | |
| Neem Luttenbergerweg in westelijke richting | 1.2 KM | ||
| Ga linksaf naar Hellendoornseweg | 922 M | ||
| Ga linksaf naar Blikweg | 982 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 02 | 0 M | ||
|
Van
2
naar
30
|
2790 M | 2.8 KM | |
| Neem Veldhuisweg in westelijke richting | 816 M | ||
| Ga rechtsaf naar Bloemenkampsweg | 2 KM | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 30 | 0 M | ||
|
Van
30
naar
29
|
3478 M | 3.5 KM | |
| Neem Hellendoornseweg in noordoostelijke richting | 991 M | ||
| Ga linksaf naar Bergweg | 1.4 KM | ||
| Ga links naar Butzelaarstraat | 1 KM | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 29 | 0 M | ||
|
Van
29
naar
33
|
1980 M | 2 KM | |
| Neem Harmelinkstraat in noordoostelijke richting | 2 KM | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 33 | 0 M | ||
|
Van
33
naar
6
|
1439 M | 1.4 KM | |
| Neem Lemelerveldseweg in noordelijke richting | 48 M | ||
| Ga rechtsaf naar Nieuwe Twentseweg | 1.4 KM | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 6 | 0 M | ||
|
Van
6
naar
19
|
825 M | 0.8 KM | |
| Neem Boksloot in noordelijke richting | 825 M | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 19 | 0 M | ||
|
Van
19
naar
1
|
1451 M | 1.5 KM | |
| Neem Steenhaarweg in noordwestelijke richting | 1.5 KM | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 1 | 0 M | ||
|
Van
1
naar
7
|
1705 M | 1.7 KM | |
| Neem Schaddenveldsweg in noordoostelijke richting | 490 M | ||
| Ga linksaf naar Boksloot | 1.2 KM | ||
| U bent gearriveerd bij knooppunt 7 | 0 M |