Elburg, Nunspeet

Wat verbindt het Veluwse agrarische dorp Nunspeet met het eveneens Veluwse historische vissersstadje Elburg? Twee Veluwse plaatsen die heel verschillend zijn en een heel verschillende historie kennen. Dat is de Oude Zeeweg langs het Veluwemeer, die zowel fysiek als symbolisch, een verbindende rol speelt tussen de twee plaatsen en ooit deel uitmaakte van de dijken die het gebied moesten beschermen tegen de Zuiderzee.

De Zuiderzee was een grote binnenzee in het noorden van Nederland, die regelmatig voor overstromingen zorgde. Vooral tijdens stormvloeden vormde de zee een grote bedreiging voor omliggende kustplaatsen, zoals Elburg. In de loop der eeuwen vonden er nogal wat van die stormvloeden plaats. De Sint-Luciavloed van 1287, de Sint-Elisabethsvloed van 1421, de Stormvloed van 1825 en de Stormvloed van 1916 hadden stuk voor stuk een verwoestende impact op Elburg. Dijken braken door, huizen werden verwoest en de stad, infrastructuur en landbouwgrond stonden keer op keer onder water. Mensen moesten evacueren en regelmatig verdronk er vee dat verder landinwaarts stond. Het hoger gelegen Nunspeet ondervond die problemen niet, maar stelde deuren open van kerken, schuren en boerenbedrijven om de evacués op te vangen.

De jonge ingenieur Cornelis Lely (1854-1929) was lid van de Zuiderzeevereeniging die in 1886 werd opgericht om plannen op te stellen om de Zuiderzee af te sluiten en in te polderen. De Haagse ingenieur deed veel onderzoek en maakte maar liefst acht rapporten waarin hij zijn plannen uitwerkte. In 1891 presenteerde hij zijn plannen: een afsluitdijk moest de Zuiderzee veiliger maken en de inpoldering ervan moest zorgen voor landbouwgrond om voedseltekorten op de lange termijn op te lossen. Toch stuitten de plannen van Lely op veel tegenstand, zelfs in de periodes dat hij zelf minister was. Ingenieur Lely diende als minister in drie kabinetten, van 1891 tot 1894, van 1897 tot 1901 en van 1913 tot 1918. Pas tijdens zijn derde termijn als minister en na de Stormvloed van 1916 en de hongersnood van 1918, kon hij het parlement overtuigen zijn Zuiderzeewet aan te nemen.

Het duurde nog tot januari 1927 voor daadwerkelijk werd begonnen met de bouw van de afsluitdijk. Pas in 1932 was de afsluitdijk gereed en bestond de Zuiderzee niet meer als zodanig. Het binnendijkse deel heette vanaf dat moment het IJsselmeer. Cornelis Lely maakte dat zelf niet meer mee, hij overleed in 1929 in Den Haag, op 74-jarige leeftijd, terwijl hij plannen maakte voor het Amsterdam-Rijnkanaal. Tegelijk met de bouw van de afsluitdijk werd begonnen met de inpoldering van de Wieringermeer in Noord-Holland. Toen dit proefproject slaagde werden ook de Noordoostpolder en de Flevopolders ingepolderd, wat overigens ook weer op tegenstand stuitte. De afsluitdijk en de inpoldering hadden grote gevolgen voor het leven in de voormalige Zuiderzee. Haringen, bruinvissen en zeehonden verdwenen er voorgoed en vissers kwamen in opstand. Hierdoor is uiteindelijk besloten het Markermeer niet in te polderen.

Met de inpoldering van de Oostelijke Flevopolder in 1957 ontstond een smalle strook water tussen de nieuwe polder en het vaste land van de Veluwe, het Veluwemeer was geboren. Vandaag de dag kun je fietsen over de Oude Zeeweg tussen Nunspeet en Elburg met het zicht op het Veluwemeer. Je fietst dan langs de overblijfselen van de Sint-Ludgeruskerk die werd beschadigd tijdens de storm van 1825 en ontdekt wat de beide Veluwse plaatsen zo uniek maakt. De geschiedenis van visserij in Elburg en het agrarische karakter van Nunspeet.

Pentekening Elburg: Gelders Archief
Foto Ir. Lely: Flevolands Archief


Deze Premium Fietsroute is samengesteld door onze redacteur: Désirée van Uffelen.