Doldersum, Vledder, Diever

We schrijven 1944, bij een grote groep achttienjarige Nederlandse jongens valt een oproep op de mat om zich te melden in Werkkamp Vledder van de Nederlandsche Arbeidsdienst . Tenminste een van hen wil niet zomaar bij de vijand in dienst gaan en zou liever onderduiken. Zijn vader besluit de pastoor te raadplegen, die op zijn beurt contact opneemt met de pastoor in Vledder. De jongen krijgt het advies gewoon te gaan. Als er een mogelijkheid bestaat om onder te duiken, zullen ze daar contact met hem opnemen.

In het kamp was plaats voor zo’n 180 arbeidsmannen. Ze werden in zes maanden opgeleid en moesten al snel aan het werk in het veld. De semi-militaire opleiding bestond onder andere uit marcheren. In dit geval niet met een geweer maar met een schop. Tijdens het marcheren moest de glimmende spade gepresenteerd worden. Dat betekende dat er veel en lang gepoetst werd aan het stuk gereedschap. In groepjes van vier hadden de jonge mannen knuppelwacht. Dat hield in dat ze ‘s nachts de wacht moesten houden en eventuele ontsnappingen direct moesten melden. Dat laatste gebeurde natuurlijk niet, de ontsnapte arbeidsmannen werden veelal pas de volgende morgen bij het appèl gemist.

Begin september 1944 kwam een groep jongens uit ploeg acht terug van de boer waar ze de hele dag op het land gewerkt hadden. Onderweg troffen zij een verzetsman die vroeg of ze wilden onderduiken. Hij toonde ze een onderduikershol en sprak af de jongens ‘s avonds op te komen halen uit het kamp. Ze mochten een groep van twaalf jongens verzamelen die zich, na de controle op de slaapzaal, weer zouden aankleden en buiten zouden verzamelen. Het advies was zoveel mogelijk kleren over elkaar aan te trekken en dekens mee te nemen. Het liep iets anders. In de nacht van donderdag 7 september, rond half twaalf, overviel het ondergrondse verzet uit de regio, het kamp. De kampcommandant werd vastgezet , de telefoonlijnen werden doorgesneden en 21 jongens werden meegenomen, inclusief de vier jongens die knuppelwacht hadden.

Zo liepen ze door het Wasperveld naar het Doldersumseveld en werden onderweg in kleinere groepjes over vier onderduikholen verdeeld. Zo’n hol was een gat in de grond, met wat stro erin, waar een groepje van 3-9 jongens kon zitten. Staan of liggen kon niet. Het hol was afgedekt met balken en gras. Sommigen hadden een klein beetje zicht op wat er buiten gebeurde, maar naar buiten mochten ze absoluut niet. Een keer per dag werd er eten gebracht door iemand van het verzet. Meestal niet meer dan een stuk brood. Drie nachten en twee dagen zaten ze zo in stilte in hun holen, tenminste de jongens in hol 1, 2 en 3. Zij waren niet op de hoogte van het drama dat zich, al op de tweede dag, afgespeeld had in hol 4.

Wat daar gebeurde en hoe het afliep voor de ontsnapte tieners ontdek je in het afstapmoment Oorlogsmonument Doldersum. Verder leer je op deze route meer over de geschiedenis van de werkkampen in de regio. Zoals het voormalig kamp Vledder waar de mannen uit dit verhaal gesitueerd waren en kamp Diever dat lange tijd een satelietkamp was van het nabij gelegen doorvoerkamp Westerbork. Meer over het regionale verzet leer je bij het onderduikershol in Diever.

Als je aan het einde van de route de uitkijktoren in het Doldersummerveld beklimt en uitkijkt over de regio waar zoveel jonge mannen in angst waren ondergedoken in holen in de grond, kun je niet anders dan hier even bij stilstaan en onder de indruk zijn.


Oude foto's: Aardappels rooien; Drents Archief, collectie Giessen.
Egaliseren Wasperveen; Nationaal Archief, collectie Heidemaatschappij.
Foto markering onderduikhol: Stichting Monument Doldersum

Deze Premium fietsroute kwam onder andere tot stand met informatie van Stichting Monument Doldersum en werd samengesteld door onze redacteur: Désirée van Uffelen.