Bergen op Zoom, Steenbergen, Wouwse Plantage

Het had maar weinig gescheeld of Bergen op Zoom was er niet meer geweest. De grote stadsbrand in 1397 verwoestte de hele stad op twee huizen na: de Olifant en de Draeck. Bij de brand verging ook het stadsarchief, daarom is ook niet duidelijk wanneer Bergen op Zoom stadsrechten kreeg. De oudste indirecte verwijzing naar de stad dateert uit 1213.

In 1533 werd Bergen op Zoom een markiezaat, oftewel een markgraafschap. Anton van Glymes werd door keizer Karel V gepromoveerd tot markies. Met deze titel had de stad theoretisch gezien een hogere rang dan de baronie Breda, maar praktisch gezien veranderde er niet veel. Het markiezaat reikte van Bergen op Zoom, Woensdrecht, delen van Moerdijk tot het gebied ten oosten van Roosendaal. In 1795 werd het markiezaat opgeheven en verkocht aan de Bataafse Republiek.

Bergen op Zoom ligt aan het Markiezaatsmeer, ook wel verkort 'het Markiezaat' genoemd. Tienduizend jaar geleden al was dit gebied onderdeel van de Schelde, maar pas in de 8e eeuw stroomde de Schelde via de Westerschelde naar de Noordzee. Dat zorgde ervoor dat er in de Oosterschelde sprake was van eb en vloed. De getijden waren ook in het Markiezaat te merken, als deel van de Oosterschelde. Destijds lag Bergen op Zoom dus eigenlijk aan zee. Er werden stukken zee ingedijkt, zodat er meer land kon worden gecreëerd, maar de Sint-Felixvloed in 1530 maakte daar korte metten mee. Het dorp Hildernisse werd volledig weggevaagd, op één boerderij na: Hoeve Hildernisse. Deze boerderij bestaat nog steeds en is de enige buitendijkse boerderij van Nederland!

Later werden de Markiezaatskade en Oesterdam gebouwd, waardoor het water in het meer van zout naar zoet veranderde. De missie is om er een natuurlijk moerasgebied te ontwikkelen. De combinatie van zout en zoet water in één gebied trekt nu al veel vogels aan, waaronder bedreigde soorten zoals de lepelaar, wintertaling en het visdiefje. Waag een blik vanaf de uitkijktoren of de vogelkijkhut over het Markiezaat om het gebied te bekijken.

Het dorp Wouwse Plantage is gesticht door de eigenaar van de Stoom-steen- en pannenfabriek Wouwsche Plantage, P.J. de Caters. De handgevormde stenen werden onder de naam 'Wouws bont' door het hele land verkocht. Het dorp, en de fabriek, is vernoemd naar de naaldbossen ten zuidwesten van het dorp. Dankzij zoutwinning en handel met Vlaamse steden groeide Steenbergen in de middeleeuwen uit tot een rijke handelsstad. In de 16e eeuw liep de handel terug en werd het een vesting en garnizoensstad. Van de vestingwerken is veel verdwenen, al zijn er nog wel een aantal vestinggrachten overgebleven.

Een mooie bezienswaardigheid in Steenbergen is de katholieke kerk Sint-Gummarus, in lokaal dialect ook wel 'D'n Gum' genoemd. De kerk draagt in zijn toren vier kerkklokken met elk zijn eigen naam en Latijnse boodschap. Voeg het afstapmoment toe aan je route om erachter te komen wat de Latijnse inscripties zijn en wat ze betekenen. Dagelijks wordt om 12.00 uur en om 18.00 uur de Mariaklok geluid.